Święszkowski Marek Feliks, pseud.: Marusza, Bratek (1907—1995), działacz harcerski i emigracyjny.
Ur. 8 XII w Gąbinie (pow. gostyniński), był synem Feliksa (1863—1923), weterynarza, działacza społecznego, i Heleny Salomei z Goszczyńskich (1878—1967). Miał siostrę Jadwigę (1904—1996) i brata Tadeusza (1906—1982), działacza harcerskiego, oficera WP, uczestnika kampanii wrześniowej 1939 r.
W r. 1913 rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Ś. uczył się od r. 1915 w szkole przygotowawczej inż. Jana Grabowskiego przy ul. Foksal 11, a od r. 1917 w Męskiej Szkole Realnej im. Emiliana Konopczyńskiego (od r. 1919 Państw. Gimnazjum im. A. Mickiewicza). W r. 1921 wstąpił do działającej przy szkole 3. Warsz. Drużyny Harcerzy im. Księcia Józefa Poniatowskiego i został zastępowym. W r. 1924 uczestniczył w I Narodowym Zlocie Harcerzy w Warszawie (3—9 VII) i II Jamboree w Danii (10—17 VIII). Dn. 16 VI 1925 otrzymał świadectwo dojrzałości i od 21 IX t.r. studiował na Wydz. Filozoficznym, a od r. 1927 na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz. Należał do Koła Harcerskiego «Swastyka» przy 3. Warsz. Drużynie Harcerzy; miał stopień ćwika. Był znany ze zdolności kulinarnych oraz umiejętności prowadzenia spraw gospodarczych. W r. 1929 brał udział w II Narodowym Zlocie Harcerzy w Poznaniu (14—23 VII) i III Jamboree w Wielkiej Brytanii (29 VII—3 VIII). Dn. 15 XII 1930 mianowano go działaczem harcerskim (stopień przyznawany instruktorom niepracującym bezpośrednio z młodzieżą, równy podharcmistrzowi), a 10 III 1934 otrzymał stopień harcmistrza. Dn. 16 XI t.r. otrzymał absolutorium na Uniw. Warsz., ale nadal jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady na Politechn. Warsz. Dn. 9 II 1935 został skarbnikiem Komendy Warsz. Chorągwi Harcerzy. Latem t.r. kierował Wydz. Żywnościowym w Naczelnym Kwatermistrzostwie Jubileuszowego Zlotu Harcerstwa Polskiego w Spale (11—25 VII) i był kwatermistrzem wyprawy polskiej na II Światowy Zlot Roversów (Starszych Harcerzy) w Szwecji (27 VII — 9 VIII). Od listopada 1935 był zastępcą komendanta oraz szefem Działu Ogólnego (do r. 1936) i kierownikiem Wydz. Skarbowo-Gospodarczego (do lutego 1939) Komendy Warsz. Chorągwi Harcerzy. Jako członek zarządu Okręgu Warszawskiego należał od kwietnia 1937 do Harcerskiego Klubu Narciarskiego. W dn. 31 VII — 9 VIII 1937 uczestniczył jako kwatermistrz I Hufca Chorągwi Warsz. w V Jamboree w Holandii. W r. 1938 wszedł w skład komendy kursów instruktorskich nad jeziorem Wigry. Wiosną 1939 z większością instruktorów warszawskich wystąpił przeciw naczelnikowi harcerzy Zbigniewowi Trylskiemu i został wykluczony z ZHP. Pracował w Wydz. Socjalnym Zarządu m. stoł. Warszawy.
Po wybuchu drugiej wojny światowej w r. 1939 był Ś. jednym z sekretarzy prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, a po jego aresztowaniu przez Gestapo pracował nadal w Zarządzie Miasta. Dn. 30 X t.r. został zaprzysiężony do konspiracyjnej organizacji harcerskiej «Wigry» (założona przez wykluczonych wiosną instruktorów) i służył w komp. «Witold». Od początku marca 1942 był kierownikiem kancelarii sekcji prezydialnej i sekretarzem okupacyjnego burmistrza Warszawy Juliana Kulskiego. Mianowany 3 V t.r. kapralem, jesienią 1942 został powołany w skład sześcioosobowej komendy Baonu «Wigry», gdzie ściśle współdziałał z pierwszym zastępcą dowódcy Baonu, Władysławem Ludwigiem. Po nawiązaniu w r. 1943 współpracy z Szarymi Szeregami wszedł z nim w skład Komisji Charytatywnej ich Głównej Kwatery (krypt. Pasieka). Był wykładowcą turnusów dla harcerzy z Szarych Szeregów w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty «Agricola». Po wybuchu powstania warszawskiego stawił się 1 VIII 1944 w punkcie koncentracji Baonu «Wigry» na Starym Mieście; nazajutrz przeszedł na Wolę do obrony cmentarza ewangelickiego, po czym wrócił na Stare Miasto i bronił Pałacu Raczyńskich przy ul. Długiej 7; został mianowany podporucznikiem czasu wojny. Na początku września t.r. przeszedł kanałami do Śródmieścia i dołączył do Zgrupowania «Bartkiewicz»; przydzielony do pocztu dowódcy Baonu «Wigry» Eugeniusza Konopackiego, pełnił funkcję kwatermistrza Baonu. Po kapitulacji powstania 2 X został jako jeniec wojenny osadzony w obozie przejściowym w Ożarowie, a następnie w podobozie Bergen-Belsen Stalagu XI B Fallingbostel; 11 I 1945 znalazł się w Oflagu II D Gross-Born (BorneSulinowo), a 28 I t.r. w Oflagu X B Sandbostel. Po wyzwoleniu 29 IV przez armię brytyjską służył jako oficer kulturalno-oświatowy w Plutonie Opieki nad Żołnierzem 1. Dyw. Panc. gen. Stanisława Maczka w Meppen, m.in. udzielał korepetycji młodzieży przygotowującej się do matury. Mianowany porucznikiem 1 I 1947, po przerzuceniu do Wielkiej Brytanii został 3 VII t.r. zdemobilizowany.
Ś. zamieszkał w Londynie u Kazimierza Sabbata, pracował jako księgowy i wicedyrektor działu finansowego w firmie inżynieryjnej Caffin & Co Ltd. Civil Engineering Contractors. Od 2 II 1948 zasiadał w Komisji Rewizyjnej ZHP poza Granicami Kraju; 3 IV 1949 został jej przewodniczącym. Należał do założonego 31 I t.r. w Londynie Koła nr 114 «Harcerz» Stow. Polskich Kombatantów; w r. 1955 był prezesem Koła, a w r. 1957 członkiem komisji rewizyjnej. W l. 1956—76 pełnił funkcję skarbnika generalnego, a potem do r. 1980 był wiceprzewodniczącym ZHP poza Granicami Kraju. W sierpniu 1969 kierował Wydz. Finansowo-Gospodarczym I Światowego Zlotu Harcerstwa na Monte Cassino. W l. 1972—92 był dyrektorem Biura Finansowego (Biura Min. Skarbu) Rządu RP na uchodźstwie. Działał w Polskim Ośrodku Społeczno-Kulturalnym w Wielkiej Brytanii. Zmarł 13 I 1995 w Londynie, został pochowany 11 V w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim w grobowcu rodzinnym (kw. 117 rząd 1 miejsce 7). Był odznaczony Krzyżem Walecznych (1944) oraz przez władze RP na uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1982), Krzyżem AK, Odznaką Pamiątkową «Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 r.» i Złotą Odznaką Stow. Polskich Kombatantów.
Z zawartego 26 VIII 1967 w Londynie małżeństwa z Marią ze Skubiszewskich (ur. 1925), córką Ludwika Skubiszewskiego (zob.), siostrą Krzysztofa Skubiszewskiego (1926—2010), profesora prawa międzynarodowego, ministra spraw zagranicznych, i Piotra Skubiszewskiego (ur. 1931), profesora historii sztuki, ekonomistką, Ś. nie miał dzieci.
Głuszek Z., Szare Szeregi. Słownik biograficzny, W. 2006 I (fot.); Jarzembowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i harcmistrze Związku Harcerstwa Polskiego mianowani w latach 1920—1949, Kr. 2006; Puchała S., Poczet harcmistrzyń i harcmistrzów, W. 2014 II; Enc. powstania warsz.; — Bielecki R., Batalion harcerski „Wigry”, W. 1991; Danel J. K., Orędownik niepodległości. Kazimierz Sabbat 1913—1989, Kr. 2015; Englert J. L., Witting J., W harcerskiej służbie. ZHP na obczyźnie 1946—1996, Londyn 1997 (fot.); Kondracki T., Historia Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii, Londyn 1996; Miszczuk M., Jan Rossman pseudonim „Wacek”, W. 2009 s. 21, 30, 39, 45, 62 (fot.); Miszczuk M., Rossman J., Sprawa warszawska. Rozbicie Komendy Warszawskiej Chorągwi Harcerzy przez Naczelnika Harcerzy w przededniu wybuchu II wojny światowej (na podstawie dokumentów i relacji świadków), „Harcerstwo” 1990 nr 2/3 s. 40; Nowik G., Straż nad Wisłą, W. 2001 I (fot.), III; Szczepanik E., Komisja Likwidacyjna Rządu RP na Uchodźstwie 1990—1991, w: Zakończenie działalności władz RP na Uchodźstwie 1990, Londyn 1995; tenże, Ostatni rząd Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie, w: Kierownictwo obozu niepodległościowego na obczyźnie 1945—1990, Londyn 1996; — Broniewski S., Trójka. Zapiski o ludziach i wydarzeniach z dziejów 3 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Księcia Józefa Poniatowskiego, W. 2004 (fot.); Celt M., Raport z podziemia 1942, Monachium 1990; Kapiszewski H., List paryski, Paryż 1946 (mszp. w zbiorach autora); Michałowski R., Wśród lasów, jezior i gór. Na harcerskiej drodze, Podkowa Leśna 1997 (fot.); Nowak J., Zamiast gawędy przy ognisku, „Skaut. Komunikat Koła Harcerek i Harcerzy lat 1910—1945” (Londyn) 1972 nr 15 s. 9; Pod znakiem „Trójki” warszawskiej. Wspomnienia sprzed lat, Podkowa Leśna 1999; Rocznik Polonii 1958—59; Sprawozdanie Naczelnej Rady Harcerskiej 1935, W. (b.r.w.) s. 224; Szwagrzak B., Przemijamy i trwamy. Sto lat w służbie harcerskiej. Wspomnienia i sylwetki zmarłych instruktorów ZHP działających poza granicami kraju, Londyn 2009; — „Harcerstwo” (Londyn) 1947 nr 4—6; „Wiad. POSK” (Londyn) 1969 nr 12 s. 30; „Wiad. Urzęd. Naczelnictwo ZHP” 1931 nr 1 s. 31, 1933 nr 9 s. 145, 1934 nr 4 s. 7—8, nr 10 s. 64, 1935 nr 3 s. 20, nr 9 s. 101, nr 12 s. 137, 1937 nr 4 s. 70, 1939 nr 2 s. 31; „Wiad. Urzęd. ZHP. Naczelnictwo poza Granicami Kraju” (Londyn) 1948—1980; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1995: „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) nr 29—31, 33, „Ognisko Harcerskie” nr 1, „Przekrój” nr 2605, „Życie Warszawy” nr 125; — AAN: Zespół ZHP (nr 76), sygn. 675 k. 16, sygn. 1113 k. 8, sygn. 1131 k. 69—70, sygn. 2403 k. 26; Arch. Uniw. Warsz.: sygn. RP 19663 (akta osobowe); Arch. ZHP poza Granicami Kraju w Londynie: sygn. 00191; — Mater. Red. PSB: Wydruki ze stron internetowych (www.1944. pl/historia/powstancze-biogramy/, http://cmentarze.um.warszawa.pl, www.info-pc.home.pl/whatfor/baza/zgr_bartkiewicz.htm); — Informacje Jolanty Sabbatówny, Danuty Rossman, Piotra Skubiszewskiego i Marii Święszkowskiej oraz Piotra Święszkowskiego; — Internet: http://www.polskieradio.pl/68/2461/Audio/330995 (oświadczenie Ś-ego).
Marian Miszczuk